Historia Gdyni

Historia Gdyni

Już w okresie 4000-1700 lat p.n.e. na terenach dzisiejszej Gdyni mieszkali ludzie, po których zachowały się narzędzia pracy (siekierkę i kamienny grot można obejrzeć w gdańskim muzeum etnograficznym) oraz cmentarzyska odnalezione w okolicach Kępy Oksywskiej i Redłowskiej. W VII i VIII w. p.n.e. kolejne pokolenia wybudowały osady obronne na Oksywiu i Obłużu. Jednak dopiero kilkaset lat później, w 1253 r., po raz pierwszy zapisano nazwę wioski, która brzmiała z łacińska Gdinam. Rdzeń „gd” w języku starolachickim oznaczał błoto, trzęsawisko, stojącą wodę. W tymże 1253 r. wioska wchodziła w skład parafii oksywskiej, do której należały także Witomino, Obłuże, Pogórze i Redłowo, będące obecnie dzielnicami Gdyni. Przez wieki znacznie ważniejszą wioską było Oksywie (od skandynawskiego oxihoved – głowa wołu), posiadające własną przystań oraz kościół parafialny.

Przywilej lokacyjny i prawo połowu ryb (4 łodzie, głównie śledzi) otrzymała Gdynia w 1379 r. z rąk komtura gdańskiego. Kilka lat po tym fakcie dostała się we władanie klasztoru Kartuzów w Kartuzach. Z czasem rybacka wieś Gdynia rozwijała się i zyskiwała na znaczeniu. W 1414 r. przy dzisiejszej ul. Portowej powstała pierwsza karczma -miejsce spotkań rybaków i centrum towarzysko-handlowe. Inne karczmy – w Chyloni, Redłowie, Grabówku i Oksywiu – otwarto w XIV i XV w. Po wojnie trzynastoletniej Gdynia wraz z Pomorzem weszła jako część Prus Królewskich do Polski. Najważniejszą osobą we wsi był sołtys, sprawujący władzę w imieniu feudała. W ramach wynagrodzenia z racji pełnionego urzędu mógł on łowić dowolne ilości ryb w Zatoce Gdańskiej. Niżej w hierarchii stali gburzy, czyli zamożna grupa wieśniaków, posiadających nie mniej niż jeden łan ziemi. W XVI w. w Gdyni mieszkało 8 gburów, 4 zagrodników, 4 komorników i 1 karczmarz. Przebywający w 1583 r. we wsi wizytator kościelny zanotował tylko dwóch protestantów, pozostali innowiercy przenieśli się do Redłowa, gdzie siłą zawłaszczyli katolicki kościół. Dzięki handlowi Gdynia utrzymywała już w średniowieczu żywe kontakty ze światem. Z Kartuz przez lasy wiódł do Gdyni szlak, którym przewożono towary nad morze, aby je załadować na odpływające statki. Ten szlak krzyżował się z innym, biegnącym z Gdańska do Pucka, Wejherowa i dalej na północ. Nieodłączny element szlaku handlowego stanowili zbójcy, którzy grasujowali w lasach Kępy Redłowskiej, napadając na kupców i podróżnych.

W 1634 r. w Gdyni miały miejsce rozmowy polityczne z udziałem hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego i inżyniera królewskiego Jana Pleitnera. Na polecenie króla polskiego Władysława IV mieli oni wybudować tutaj niezależny od Gdańska port wojenny (pomiary Pleitnera były na tyle precyzyjne, że współczesny port zlokalizowano w wybranym wówczas przez niego miejscu). Jednak w rezultacie to na Helu, a nie w Gdyni powstały porty wojenne Władysławowo i Kazimierzowo. W czasie oblężenia Gdańska przez Rosjan w 1734 r., Gdynia została spalona. W wyniku I rozbioru w 1772 r. przypadła Prusom, które zaciekle próbowały walczyć z jej zdecydowanie polskim charakterem; przeważająca liczba mieszkańców była pochodzenia kaszubskiego i opowiadała się po stronie Polski. Zaborcy starali się odciąć Polaków od morza, jedynego źródła ich utrzymania, odmawiając np. zgody na wybudowanie przystani rybackiej. W 1822 r. doprowadzono tu bitą drogę z Gdańska, co ułatwiło komunikację i transport, a 50 lat później zbudowano linię kolejową Gdańsk-Gdynia-Koszalin.

Na początku XX w. Gdynia miała szanse stać się na kurortem na miarę Sopotu: rozbudowano przystań rybacką, powstały pierwsze domy wypoczynkowe, latem zaczęli przyjeżdżać wczasowicze, głównie Polacy. Po wyzwoleniu w 1919 r. wybrano pierwszego polskiego wójta Gdyni – Jana Radtkego. Na mocy ustaleń traktatu wersalskiego Polska otrzymała 140 km wybrzeża, władze postanowiły więc wybudować port. Od tej chwili, a ściślej od 1920 r., datuje się współczesna historia miasta. Młodemu państwu polskiemu bardzo potrzebny był niezależny port. Niezbyt istotny dla gospodarki niemieckiej port gdański był dla Polski jedynym dostępnym, stanowiąc dla władz niemieckich doskonałą kartę przetargową w stosunkach z RP Aby z niego korzystać, rząd polski zmuszony był przyjmować wygórowane warunki stawiane przez Niemców.

10 II 1920 r. generał Józef Haller dwoma platynowymi pierścieniami darowanymi przez polonię gdańską dokonał w Pucku zaślubin Polski z Bałtykiem, a w listopadzie tego roku Tadeusz Wenda opracował projekt portu. Jego budowę rozpoczęto w 1922 r., a po kolejnych 4 latach wieś Gdynia uzyskała status miasta i aż do wybuchu wojny rozwijała się prężnie, zyskując miano najnowocześniejszego miasta w Polsce. W 1935 r. do Gdyni dołączono okoliczne wsie: Pogórze, Redłowo, Cisową i Działki Leśne. W V 1936 r. miasto liczyło 83 tys. mieszkańców, a w grudniu tego samego roku – już 102 tys. Pięć dni przed wybuchem II wojny na placu Grunwaldzkim dał koncert Jan Kiepura, a dochód przeznaczono na Fundusz Obrony Morskiej. W 1939 r. miasto zajęli Niemcy i wraz z portem oraz stocznią przekształcili je w bazę remontową okrętów wojennych i łodzi podwodnych. Efektem działań wojennych były dotkliwe straty i zniszczenia. W 1945 r. 74 tys. mieszkańców rozpoczynało życie od nowa. W dzisiejszych czasach Gdynia nadal jest jednym z najważniejszych i najnowocześniejszych portów bałtyckich i należy do największych miast polskich.

Ten wpis został opublikowany w kategorii Informacje i oznaczony tagami , . Dodaj zakładkę do bezpośredniego odnośnika.