Złota Brama
Do salonu Gdańska wchodzi się przez „następczynię” średniowiecznej bramy Długoulicznej – Złotą Bramę, która stoi za wieżą więzienia obok Dworu Bractwa św. Jerzego, zajmując całą szerokość ulicy Długiej.
Wzniesiona w XIV w. brama Długouliczna była furtą w murze obronnym, zamykającą od zachodu ulicę Długą. Jej wizerunek, jako jednokondygnacyjnej budowli, został utrwalony przez malarza Antoniego Moliera na płótnie zatytułowanym Grosz czynszowy, znajdującym się w ratuszu gdańskim. Do obecnych czasów zachowały się zaledwie jej fundamenty i część ściany północnej.
Architektura Złotej Bramy, wybudowanej w latach 1612-1614 według projektu Abrahama van den Blockego, przy współpracy Jana Strakowskiego (prace budowlane), nawiązuje do kompozycji rzymskich łuków triumfalnych. W ten sposób Rada Miasta chciała uzmysłowić wszystkim przybyszom świetność i znaczenie otwierającej się już za przejściem ulicy Długiej.
Obie fasady bramy są niemal identyczne, a jej dekoracja to połączenie form renesansowych i klasycystycznych. W dolnej kondygnacji, z arkadowym przejazdem i symetrycznymi przejściami po bokach, widnieją kolumny jońskie osadzone na wysokich cokołach. W kondygnacji górnej, podzielonej rzędem arkadowych okien, znajdują się kolumny korynckie. Ściany pokrywają niderlandzkie elementy zdobnicze: stylizowane owoce, warzywa, szyszki i inne motywy roślinne. Po stronie zachodniej umieszczono tarczę z herbem miejskim. Przedłużeniem spiętrzonych jedna na drugiej kolumn są dwumetrowe rzeźby – po cztery z każdej strony. Alegoryczne postacie zwrócone twarzami do Walów Jagiellońskich wyobrażają mieszczańskie cnoty pożądane u obywateli miasta: Mądrość, Pobożność, Sprawiedliwość i Zgodę. Są one rekonstrukcją oryginalnych, pochodzących z roku 1647 i zniszczonych w 1945 r. posągów. Od ulicy Długiej przedstawiono personifikacje Pokoju, Wolności, Bogactwa i Sławy, o które to wartości miasto zabiegało przez wieki. Uwagę patrzących przyciągają „ogony” – stalowe liny powstrzymujące figury przed upadkiem na bruk (podobne zabezpieczenia posiadają prawie wszystkie posągi zdobiące dachy starówki). Niegdyś rzeźbiarskie detale były obficie złocone i stąd właśnie pochodzi nazwa bramy.
Szerokie przejście na ulicę Długą, w którym wytrwale tkwią żebracy oraz – w zależności od pory roku – sprzedawcy kukurydzy, lodów, kwiatów i wełnianych kapci, ma sklepienie o cechach późnogotyckich sklepień kryształowych, charakterystycznych dla XV w. O ile w kościele NMP czy w kościele Trójcy Świętej sklepienia tego typu były częścią konstrukcji, o tyle w Złotej Bramie służyły tylko dekoracji. Wypisane na nim liczne sentencje w języku niemieckim głoszą pochwałę cnót obywatelskich. Brama pełniła nie tylko funkcję reprezentacyjną, ale i obronną; zawierano ją zwłaszcza przed zbuntowanym pospólstwem i plebsem, podejmującym co jakiś czas akcje zbrojne przeciwko patrycjatowi i władzom miasta. Buntownicy łudzili się, że w ten sposób zmienią panujące stosunki społeczne. Odbywające się pod Katownią egzekucje w sposób szczególny podburzały niezadowoloną gawiedź i często stawały się zaczątkiem krwawych zamieszek.
Dwór Bractwa św. Jerzego
Zanim czar ulicy Długiej pochłonie bez reszty uwagę, warto poświęcić nieco czasu budowli z epoki późnego gotyku (1487-1494), stojącej tuż przy Złotej Bramie – Dworowi Bractwa św. Jerzego, zwanemu także Strzelnicą.
Ten wykwintny budynek prezentuje cechy typowe dla północno-europejskiej architektury końca XV w. Ze środka jego czterospadowego dachu wyrasta wieżyczka podobna do latarni morskiej, na której szczycie tkwi figura św. Jerzego zabijającego smoka. W bryle budynku wzniesionego na planie kwadratu dominują wąskie, prostokątne okna podzielone arkadami o dwóch łukach. Narożne wieżyczki od strony wieży Więziennej, przykryte barokowymi hełmami, oraz wieńczący ściany krenelaż nadają dworowi wygląd obronny. Całość stanowi coś w rodzaju zameczku, w którego przyziemiu funkcjonuje dziś przytulna kawiarenka Kurkowa, a całe piętro zajmuje wielka sala balowa z miniaturową galeryjką. We wnętrzach dworu i górnej kondygnacji Złotej Bramy rezyduje Stowarzyszenie Architektów Polskich, organizujące w sali balowej wystawy rysunku oraz malarstwa, a także sporadycznie koncerty muzyki poważnej. Do środka można się dostać przez drzwiczki od strony Złotej Bramy.
Dwór został wzniesiony na zlecenie ekskluzywnego bractwa patrycjuszowskiego zrzeszonego w połowie XIV w. „Klubie”, który początkowo miał siedzibę w Dworze Artusa, a którego członkowie zajmowali się głównie organizacją turniejów i popisów w stylu rycerskich pojedynków. W 1494 r. Bractwo św. Jerzego przeprowadziło się do nowej siedziby. Wielka sala na piętrze służyła spotkaniom, balom, biesiadom i ćwiczeniom fechtunku, a w dniach Dominika odbywały się tu spektakle teatralne. Obok, w międzymurzu (dwór stanowił ważne ogniwo obronnych fortyfikacji) znajdowała się strzelnica dla łuczników. W 1798 r. Bractwo zostało rozwiązane, a jego siedzibę przejął zarząd miejski. W latach 50. naszego stulecia odbudowano mocno zniszczony w czasie wojny budynek.